ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Πρακτικώς ανέφικτο με βάσει τους κοινοβουλευτικούς συσχετισμούς φαίνεται αυτή την ώρα να μπορέσει η Ν.Δ να κατορθώσει να περάσει την ψήφο των αποδήμων κατά τρόπο που να προσμετράται στο εθνικό εκλογικό αποτέλεσμα. Η απαιτούμενη κοινοβουλευτική πλειοψηφία δεν υπάρχει, η δε κυβέρνηση θα βρεθεί μπροστά σε αντίθετη εισήγηση που είχε κάνει ως καθηγητής ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης.
Για να ισχύσει η νέα ρύθμιση για την ψήφο των Ελλήνων του εξωτερικού, όπως προβλέπει το Σύνταγμα, απαιτούνται 200 ψήφοι. Όπως έχουν γράψει τα “Παιχνίδια Εξουσίας” ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ, που διαφωνούν με τις κατευθύνσεις που έχει δώσει έως τώρα η κυβέρνηση, για την πρότασή της, διαθέτουν 101 ψήφους και δύναται να μπλοκάρουν και -σύμφωνα με τις πληροφορίες- θα μπλοκάρουν τη ρύθμιση. Στις 101 ψήφους ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ, ωστόσο, ενδέχεται να προστεθούν και οι εννέα βουλευτές του ΜέΡΑ25 του Γιάνη Βαρουφάκη, ενώ μόνο βέβαιον δεν είναι ότι το ΚΙΝΑΛ θα πάει ενωμένο στην ψηφοφορία, εάν στηρίξει την κυβερνητική πρόταση, καθώς η Χαριλάου Τρικούπη έχει αλλάξει τη θέση που είχε το κόμμα από την εποχή ακόμα του Ανδρέα Παπανδρέου και, σύμφωνα με τις πληροφορίες, δεν συμφωνούν σε αυτό όλα τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας.
Η κυβέρνηση, πάντως, όπως αναφέρει το news247.gr, μεταφέρει την κατάθεση της πρότασής της στη Βουλή, από αρχές Οκτωβρίου όπως αρχικά σχεδίαζε, στα τέλη του μήνα, καθώς έχει “μικροπροβλήματα” στο εσωτερικό της: Κορυφαίος υπουργός, ως επιστήμων -σ.σ : εννοεί τον κ. Γεραπετρίτη- είχε γνωμοδοτήσει πρόσφατα σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που η κυβέρνηση νομοθετεί σήμερα, γεγονός που απαιτεί “λεπτούς χειρισμούς”.
Οι ενστάσεις του ΣΥΡΙΖΑ
Όπως γράφει η “Αυγή”, η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ που χαρακτηρίζεται “αντισυνταγματική” και “προσβλητική” από τον κ. Μητσοτάκη, είναι το πόρισμα που επεξεργάστηκε και κατέθεσε η Επιτροπή που συστάθηκε για πρώτη φορά στα χρονικά από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, με τη συμμετοχή επιστημόνων από όλο το πολιτικό φάσμα και εκπροσώπων των αρμόδιων ανεξάρτητων και δημόσιων αρχών» αναφέρει το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, απαντώντας στις δηλώσεις του πρωθυπουργού για την ψήφο των Ελλήνων εξωτερικού.
Αντιθέτως, όπως σημειώνει ο ΣΥΡΙΖΑ, η ΝΔ ήταν «εκείνη που επί δεκαετίες εκμεταλλευόταν το θέμα μόνο για επικοινωνιακούς και μικροπολιτικούς λόγους, χωρίς τελικά να το επιλύει. Ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί το μόνο κόμμα που κατέθεσε αναλυτική πρόταση η οποία κατοχυρώνει πλήρως το δικαίωμα ψήφου όλων των συμπατριωτών μας που ζουν έξω από την Ελλάδα, με ανάλογο τρόπο με αυτόν που έχουν υιοθετήσει προ πολλού χώρες με αντίστοιχο προφίλ διασποράς».
«Ας συμβουλευτεί, τέλος, ο κ. Μητσοτάκης, τον υπουργό του κ. Γ. Γεραπετρίτη, ο οποίος ως συντάκτης της Έκθεσης της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) έχει καταθέσει πρόταση που κινείται στην ίδια κατεύθυνση με αυτήν του ΣΥΡΙΖΑ» καταλήγουν από την Κουμουνδούρου.
Αναλυτικά οι προτάσεις της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
Στο άρθρο της -πριν λίγο καιρό στο huffpost.gr- που ακολουθεί, η κα Άννα – Ειρήνη Μπάκα «φωτίζει» κρίσιμες παραμέτρους του θέματος και παραθέτει αναλυτικά τις προτάσεις της ΕΕΔΑ.
Η διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης αποτελεί μία μοναδική ευκαιρία για τη συνταγματική δρομολόγηση της διευκόλυνσης της άσκησης του δικαιώματος ψήφου από τους εκτός Επικρατείας Έλληνες πολίτες -ένα μείζον δικαιωματικό ζήτημα που εκκρεμεί αρρύθμιστο στη χώρα μας εδώ και δεκαετίες.
Σε έκθεσή της του 2017 , η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), το ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας σε θέματα προστασίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ένα όργανο κατεξοχήν πολυσυλλεκτικό, αποτελούμενο από πρόσωπα που ορίζονται από 35 φορείς (ανεξάρτητες αρχές, πανεπιστημιακές σχολές νομικών και πολιτικών επιστημών, συνδικαλιστικές οργανώσεις, ΜΚΟ, πολιτικά κόμματα και υπουργεία) τοποθετήθηκε εκτενώς επί του ζητήματος, βασιζόμενη, μεταξύ άλλων, σε μία ευρύτατη συγκριτική μελέτη της Επιτροπής της Βενετίας, συμβουλευτικού οργάνου του Συμβουλίου της Ευρώπης επί πολιτειακών και συνταγματικών ζητημάτων, προκειμένου να προτείνει τις πλέον κατάλληλες λύσεις στην ελληνική Πολιτεία για την νομοθετική ή και συνταγματική δρομολόγηση της διευκόλυνσης της άσκησης του δικαιώματος ψήφου από τους εκτός Επικρατείας Έλληνες πολίτες. Μεταξύ των συμπερασμάτων της έκθεσης αυτής, ήταν ότι, μολονότι ο Έλληνας νομοθέτης δεν «υποχρεούται» με τη στενή έννοια του όρου να διευκολύνει τους Έλληνες του εξωτερικού να ψηφίζουν από το εξωτερικό, εντούτοις υπάρχει μία αναδυομένη, κοινή ευρωπαϊκή συνταγματική παράδοση που δείχνει προς αυτή την κατεύθυνση. Συγκεκριμένα, μεταξύ των 57 κρατών που συμμετείχαν στη συγκριτική μελέτη, μόλις 12 είτε δεν έχουν υιοθετήσει σχετικό νόμο, είτε ο κύκλος των δικαιούχων του δικαιώματος είναι πολύ μικρός. Μεταξύ των κρατών αυτών είναι και η Ελλάδα.
Τρεις λύσεις
Μετά από μία μακρά και δύσκολη διαδικασία διαβούλευσης και συζήτησης, η Ολομέλεια της ΕΕΔΑ κατέληξε σε τρεις διαζευκτικές λύσεις για τη διευκόλυνση άσκησης του δικαιώματος ψήφου από τους εκτός Επικρατείας Έλληνες πολίτες. Και για τις τρεις προτεινόμενες λύσεις, η ΕΕΔΑ συνέστησε, διαδικαστικά, την υιοθέτηση, είτε αποκλειστικά, είτε διαζευκτικά, της επιστολικής ή της φυσικής/αυτοπρόσωπης μεθόδου ψηφοφορίας σε πρεσβείες, προξενεία, ή άλλα ειδικώς οριζόμενα εκλογικά κέντρα του εξωτερικού. Καμία από τις δύο αυτές μεθόδους δεν προϋποθέτει συνταγματική αναθεώρηση.
Επί της ουσίας, η πρώτη προτεινόμενη λύση αποτελεί το δικαιωματικά μείζον, και δεν έχει κάποιο συνταγματικό κώλυμα: να δοθεί σε όλους τους εκτός Επικρατείας Έλληνες εκλογείς η δυνατότητα να ψηφίζουν από το εξωτερικό.
Η δεύτερη και η τρίτη προτεινόμενη λύση, αποσκοπούν στην πρόβλεψη ειδικών περιορισμών που διασφαλίζουν το στοιχείο του πραγματικού δεσμού με την χώρα. Τέτοιου είδους περιορισμοί είθισται να υπάρχουν στα περισσότερα κράτη που διευκολύνουν την ψήφο των πολιτών τους από το εξωτερικό.
Ειδικότερα, η δεύτερη προτεινόμενη λύση προϋποθέτει συνταγματική αναθεώρηση, καθώς προτείνει, εφόσον επιλεγεί, να περιοριστεί η δυνατότητα της εξ αποστάσεως άσκησης του δικαιώματος ψήφου στους Έλληνες που έχουν την ελληνική ιθαγένεια κατά το χρόνο έναρξης ισχύος του εκτελεστικού του Συντάγματος νόμου (πλην εκείνων που αποκτούν την ελληνική ιθαγένεια από τη γέννηση), ή στους Έλληνες που διαμένουν εκτός Ελλάδας για λιγότερο από “Χ” έτη. Η εισαγωγή χρονικού περιορισμού στο εκλογικό δικαίωμα από τον κοινό νομοθέτη εκκινεί από τα παραδείγματα χωρών όπως η Γερμανία, η Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, και προϋποθέτει αναθεώρηση του άρθρου 51 του Συντάγματος. Σε κάθε περίπτωση, με ομόφωνη απόφαση της Ολομέλειάς της στις 7.2.2019, η ΕΕΔΑ πρότεινε να αντικατασταθεί η προβλεπόμενη στο άρθρο 51 πλειοψηφία των δύο τρίτων με την επίσης αυξημένη πλειοψηφία των τριών πέμπτων, προκειμένου να καταστεί ευχερέστερη η ψήφιση του εκτελεστικού του Συντάγματος νόμου που θα ρυθμίζει την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των εκτός Επικρατείας Ελλήνων εκλογέων.
Η τρίτη προτεινόμενη λύση αποτελεί βέλτιστη πρακτική σε χώρες με μεγάλο αριθμό αποδήμων, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Πορτογαλία και ορίζει πως η ψήφος των εκτός Επικρατείας Ελλήνων πολιτών θα μετρά μόνο για τρεις έδρες του ψηφοδελτίου Επικρατείας και δεν θα προσμετράται για την εξαγωγή του εκλογικού μέτρου σε επίπεδο Επικρατείας, με αντίστοιχη υποχρέωση οι υποψήφιοι εκπρόσωποι των εκτός Επικρατείας Ελλήνων εκλογέων να τοποθετηθούν στην πρώτη θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας.
Η λύση αυτή, εφόσον επιλεγεί, είναι σκόπιμο να συνοδευτεί, για λόγους καλύτερης ασφάλειας δικαίου, από προηγούμενη συνταγματική αναθεώρηση του άρθρου 54 του Συντάγματος μέσω της ρητής πρόβλεψης περιφερειών εξωτερικού, καθώς εισάγει μια οιονεί μορφή ψήφου εκπροσώπησης που, κατά ορισμένες απόψεις, εγείρει ζήτημα ως προς την αρχή της ισότητας της ψήφου. Η θεσμοθέτηση ψήφου εκπροσώπησης σε περιπτώσεις Κρατών με μεγάλο αριθμό εκτός Επικρατείας εκλογέων συνιστά βέλτιστη πρακτική, η οποία απαμβλύνει τις συνέπειες της μαζικότητας της συμμετοχής των εκτός Επικρατείας στις εθνικές εκλογές, αναγνωρίζοντας στους τελευταίους δικαίωμα εκπροσώπησης μέσω προκαθορισμένου αριθμού βουλευτών *1.
Το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού, το οποίο αποτελεί το πλέον αρμόδιο, συνταγματικά κατοχυρωμένο, σύμφωνα με το άρθρο 108, παρ. 2, του Συντάγματος, «γνωμοδοτικό, εισηγητικό, διεκδικητικό και υποστηρικτικό προς την ελληνική Πολιτεία όργανο… [με] αποστολή του την έκφραση όλων των δυνάμεων του απανταχού Ελληνισμού», έχει ήδη προκρίνει την ψήφο εκπροσώπησης, προτείνοντας σε σχετική έκθεσή του την προσθήκη στις ήδη υπάρχουσες εκλογικές περιφέρειες τριών ειδικών περιφερειών εξωτερικού: Αμερικής, Ευρώπης και Ασίας-Αφρικής-Ωκεανίας *2.
Είναι κρίσιμο η υπό εξέλιξη συζήτηση στη Βουλή για τη συνταγματική αναθεώρηση να λάβει υπόψη -αν όχι ως βάση συζήτησης- τις θέσεις της ΕΕΔΑ, όχι μόνο λόγω του επίσημου θεσμικού της ρόλου της τελευταίας ως του ανεξάρτητου, συμβουλευτικού οργάνου της Πολιτείας σε θέματα προστασίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αλλά και για τον πρόσθετο λόγο ότι δεν πρέπει να μείνει αναξιοποίητη από την ελληνική Πολιτεία η ευρύτατη συναίνεση που αποτυπώνεται στις προτάσεις της.
*1 Βέβαια, δεν αρκεί η Συνταγματική αναθεώρηση. Κατά το άρθρο 54, παρ. 2, του Συντάγματος, προκειμένου να ενεργοποιηθεί το δικαίωμα των εκτός Επικρατείας να ψηφίσουν από το εξωτερικό θα πρέπει να προηγηθεί απογραφή του νόμιμου πληθυσμού, βάσει του οποίου θα κατανεμηθούν στις περιφέρειες εξωτερικού οι βουλευτικές έδρες. Κρίνεται συνεπώς απαραίτητη η σε κάθε περίπτωση σχετική απογραφή του Ελληνικού πληθυσμού του εξωτερικού το έτος 2021.
*2 Έκθεση Προεδρείου του ΣΑΕ επί του κειμένου εργασίας «Άσκηση του εκλογικού δικαιώματος κατά τις γενικές βουλευτικές εκλογές από τους Έλληνες εκλογείς που διαμένουν στο εξωτερικό», 23.7.2009, διαθέσιμο σε: http://www.sae.gr/?id=17099 (τελευταία επίσκεψη 1.2.2019).
Άννα Ειρήνη Μπάκα, Διδάκτωρ Νομικής του Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ, Επιστημονική Συνεργάτιδα στην Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου