Newsroom Team Επτασφράγιστο μυστικό παραμένουν τα συμβόλαια που έχει υπογράψει η Ε.Ε. με τις φαρμακευτικές εταιρείες που αναπτύσσουν εμβόλια κατά του νέου κοροναϊού, την ώρα που φουντώνει ο «πόλεμος» των δόσεων μετά τις ανακοινώσεις για καθυστερήσεις στην Ευρώπη.
Πρώτοι το διαπίστωσαν οι ευρωβουλευτές που πήραν στα χέρια τους, μόλις για μισή ώρα, τις περίπου 60 σελίδες του συμβολαίου της Κομισιόν με την Curevac. Δεν ήταν όμως ακριβώς 60, αφού ολόκληρες σελιίδες είχαν τελικά υποστεί λογοκρισία, όπως και μεμονωμένα σημεία που αφορούσαν διάφορες πληροφορίες όπως η τιμή ανά δόση, το πρόγραμμα παραδόσεων κ.ά.
Το συγκεκριμένο μάλιστα είναι το μόνο μέχρι στιγμής που έχει δει σε κάποιο βαθμό το φως της δημοσιότητας, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες δεν αποκλείεται εντός της ημέρας να δημοσιευτεί -λογοκριμένο όμως – και το συμβόλαιο με την Astrazeneca, που τινάζει στον αέρα τις εκστρατείες εμβολιασμού αρκετών χωρών στην Ε.Ε., καθώς βασίστηκαν στη χαμηλή τιμή και ευκολία συντήρησης του εν λόγω εμβολίου.
Με τις παραλλαγές του ιού να εξαπλώνονται ταχύτατα και την οικονομία να στενάζει από τα απανωτά lockdown και αυστηρά μέτρα, είναι πλέον σαφές ότι κάποιος πρέπει να λογοδοτήσει για τις καθυστερήσεις αυτές. Όμως, οι κυβερνήσεις και οι οργανισμοί δημόσιας υγείας φαίνεται πως έχουν συναινέσει στις απαιτήσεις των φαρμακευτικών για μυστικότητα, παρότι οι χώρες έχουν ξοδέψει δισεκατομμύρια ευρώ όχι μόνο στην έρευνα και στην ανάπτυξη, αλλά και στην προαγορά δόσεων.
Σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times, υπάρχουν ωστόσο διαθέσιμα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι οι φαρμακευτικές ζήτησαν και έλαβαν ευελιξία στα προγράμματα παράδοσης, προστασία διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και ασυλία από την ευθύνη εάν κάτι πάει στραβά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, σε χώρες απαγορεύεται η δωρεά ή η μεταπώληση δόσεων, μια απαγόρευση που θα μπορούσε να παρεμποδίσει τις προσπάθειες εμβολιασμού σε φτωχές χώρες.
Όπως γράφουν στο ρεπορτάζ τους ο βραβευμένος δύο φορές με Πούλιτζερ Matt Apuzzo και η Selam Gebrekidan, οι κυβερνήσεις έχουν τουλάχιστον τρεις τύπους συμφωνιών εμβολίων: Ορισμένες αγοράζουν απευθείας από φαρμακευτικές εταιρείες. Άλλες αγοράζουν μέσω περιφερειακών φορέων όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση ή η Αφρικανική Ένωση. Πολλές θα στραφούν στο μη κερδοσκοπικό πρόγραμμα Covax, μια συμμαχία περισσότερων από 190 χωρών, η οποία αγοράζει από τους κατασκευαστές εμβολίων με σκοπό να διαθέσει εμβόλια παγκοσμίως, ειδικά σε φτωχές χώρες δωρεάν ή με μειωμένο κόστος. Ορισμένες κυβερνήσεις έχουν υπογράψει συμφωνίες με κατασκευαστές εμβολίων και τη συμμαχία Covax.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εξασφαλίσει 400 εκατομμύρια δόσεις των εμβολίων Pfizer-BioNTech και Moderna, αρκετά για 200 εκατομμύρια άτομα, και είναι κοντά στο να κανονίσουν για 200 εκατομμύρια επιπλέον δόσεις μέχρι το καλοκαίρι, με επιλογή να αγοράσουν έως και 500 εκατομμύρια περισσότερες.
Έχουν επίσης συμφωνίες προαγοράς για περισσότερες από 1 δισεκατομμύριο δόσεις από τέσσερις άλλες εταιρείες των οποίων οι εμβολιασμοί δεν έχουν πάρει ακόμη έγκριση από τις ΗΠΑ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που διαπραγματεύεται εξ ονόματος των 27 κρατών- μελών της, έχει σχεδόν 2,3 δισεκατομμύρια δόσεις βάσει συμβολαίων και διαπραγματεύεται για περίπου 300 εκατομμύρια περισσότερες.
Έριξαν χρήμα ΗΠΑ και Ε.Ε.
Η ανάπτυξη εμβολίων απαιτεί χρήμα και γι’ αυτό αργούν γενικά να βγουν τα εμβόλια. Λόγω της πανδημίας για να επιταχυνθεί η διαδικασία οι κυβερνήσεις – κυρίως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη – καθώς και μη κερδοσκοπικές ομάδες, απορρόφησαν μέρος ή όλο αυτό το κόστος και το ρίσκο.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα των NYT, οι ΗΠΑ δέσμευσαν έως και 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια για να βοηθήσουν τη Novavax που εδρεύει στη Μέριλαντ να αναπτύξει το εμβόλιο της κατά του νέου κορονοϊού. Επίσης, ο Συνασπισμός για Καινοτομίες Επιδημιολογικής Ετοιμότητας (CEPI) έλαβε έως και 400 εκατομμύρια δολάρια σε επιχορηγήσεις και δάνεια χωρίς τόκους.
Άλλες εταιρείες έλαβαν ακόμη μεγαλύτερη βοήθεια. Η εταιρεία βιοτεχνολογίας Moderna, με έδρα τη Μασαχουσέτη, όχι μόνο χρησιμοποίησε την τεχνολογία που αναπτύχθηκε από την κυβέρνηση ως το θεμέλιο του εμβολίου της, έλαβε επίσης περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε κυβερνητικές επιχορηγήσεις για την ανάπτυξη του εμβολίου. Τον Αύγουστο, η αμερικανική κυβέρνηση έδωσε μια αρχική παραγγελία έναντι 1,5 δισ. δολαρίων και η εταιρεία ανακοίνωσε ότι πληρώθηκε εξ ολοκλήρου από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Αυτοί οι διακανισμοί έγιναν για να βοηθήσουν τις εταιρείες να ξεκινήσουν την παρασκευή εμβολιών και να καλύψουν το κόστος, όπως οι κλινικές δοκιμές.
Αλλά κράτησαν τις πατέντες
Παρά τις τεράστιες επενδύσεις των φορολογουμένων, συνήθως οι φαρμακευτικές εταιρείες κατέχουν πλήρως τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες μπορούν να αποφασίσουν πώς και πού κατασκευάζονται τα εμβόλια και πόσο κοστίζουν. Όπως το εξηγεί η σύμβαση με την CureVac, η εταιρεία «δικαιούται να εκμεταλλεύεται αποκλειστικά τέτοια δικαιώματα».
Αυτό είναι θέμα διαμάχης εδώ και μήνες. Ένας συνασπισμός χωρών, υπό την Ινδία και τη Νότια Αφρική, υπέβαλε αναφορά στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου για την παραίτηση από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ώστε οι κατασκευαστές φαρμάκων γενικής χρήσης να μπορούν να αρχίσουν να παράγουν τα εμβόλια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είδε θετικά την ιδέα, αλλά είναι καταδικασμένη αφού οι εταιρείες και σε κάποιες περιπτώσεις κυβερνήσεις και κόμματα που τις στηρίζουν, υποστηρίζουν ότι οι πατέντες και τα κέρδη που προέρχονται από αυτές είναι η ζωογόνος δύναμη της καινοτομίας.
Έχουν και ασυλία
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι φαρμακευτικές εταιρείες προστατεύονται από σχεδόν κάθε ευθύνη εάν τα εμβόλια τους δεν λειτουργούν ή προκαλούν σοβαρές παρενέργειες. Η κυβέρνηση κάλυψε τους κατασκευαστές εμβολιών κατά του Covid-19 βάσει του νόμου PREP, ενός νόμου του 2005 που αποσκοπούσε στην επιτάχυνση της πρόσβασης στην ιατρική κατά τη διάρκεια καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στη δημόσια υγεία.
Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να μηνύσουν τις εταιρείες, ακόμη και σε περιπτώσεις αμέλειας ή απερισκεψίας. Οι μόνες εξαιρέσεις είναι περιπτώσεις αποδεδειγμένης «εσκεμμένης συμπεριφοράς».
Οι φαρμακευτικές επιδιώκουν παρόμοια απαλλαγή ευθύνης σε διαπραγματεύσεις με άλλες χώρες.
Το συμβόλαιο μεταξύ της CureVac και της Ε.Ε. προστατεύει την εταιρεία από σημαντική ευθύνη, αλλά με εξαιρέσεις. Αυτές οι εξαιρέσεις όμως δεν έχουν γίνει γνωστές.
Πηγή: NYT – ΕΦΣΥΝ