Newsroom Team Τα περιοριστικά μέτρα της πανδημίας και η τάση των εγκλείστων προς τους περιπάτους στη φύση βοήθησε πολλούς να έρθουν σε επαφή με ένα από τα πιο όμορφα σημεία της Αττικής, το κτήμα Τατοϊου, εκεί που βρισκόταν τα Βασιλικά Κτήματα Ανάκτορα (Αναψυχής) και μια σειρά από άλλες εγκαταστάσεις και δραστηριότητες ποτ απολάμβανε -το πάλαι ποτέ- η βασιλική οικογένεια. Μια φωτογραφία που είδε το φως της δημοσιότητας, προ ημερών, από την “χαλαρή” επίσκεψη του διευθυντή του πρωθυπουργικού γραφείου Γρηγόρη Δημητριάδη και του υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκου Πιερακκάκη προκάλεσε εύλογα ερωτηματικά. Οι πληροφορίες αναφέρουν πως δεν ήταν μόνο μία βόλτα αντι-στρες για τους δύο πολιτικούς αλλά και μία περιήγηση στον χώρο ενός από τα μεγαλύτερα “πρότζεκτ” που προωθεί η κυβέρνηση.
Το ερώτημα είναι εάν πρόκειται για ένα σχέδιο με “πράσινη” αντίληψη που θα δίνει έμφαση στην αξιοποίηση της περιοχής με μοντέλο Μητροπολιτικού Πάρκου και ήπιες υποδομές αναψυχής, ή εάν αφορά ένα σχέδιο “σκληρής ιδιωτικοποίησης”. Το γεγονός ότι πρόκειται να κατασκευασθεί ένα γιγαντιαίο γήπεδο γκολφ, malls και τουλάχιστον ένα πεντάστερο ξενοδοχείο οδηγεί στο συμπέρασμα πως η ισορροπία είναι μάλλον εύκολο να διασαλευθεί. ΥΤο “AN” παρουσιάζει την πρόταση Μενδώνη που έχει πάρει “πράσινο φως” από το Μέγαρο Μαξίμου και την αντι-πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ. Το ότι θα υπερισχύσει, ως φαίνεται, η πρώτη, είναι μάλλον βέβαιο…
Το χρονικό
Στις 21 Ιανουαρίου, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη παρουσίασε τις βασικές κατευθύνσεις του “πρότζεκτ”. Είχε προηγηθεί η παρουσίαση του σχεδίου σε κλειστή σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου. Όπως προκύπτει από τις δηλώσεις της κ. Μενδώνη, το σχέδιο περιλαμβάνει:
Οι θεματικές κατευθύνσεις για την ανάπτυξη και οικονομικές δραστηριότητες.
Καταλήξαμε σε 5 θεματικές κατευθύνσεις, 5 δραστηριότητες οι οποίες μπορούν να αναπτυχθούν άνετα στο κτήμα. Ιστορία και πολιτισμός. Υπαίθρια άθληση και αναψυχή. Αγροτική οικονομία, έρευνα και γνώση, ευεξία και ηρεμία.
Οικονομικές δραστηριότητες. Εδώ μελετήθηκαν οι οικονομικές δραστηριότητες που μπορούν να αναπτυχθούν σε κάθε μία από τις θεματικές περιοχές που βλέπετε στο αριστερό μέρος της διαφάνειας, αυτά που μόλις είπαμε.
Αυτές ποιες είναι; Είναι η παροχή υπηρεσιών, είναι καταστήματα και πωλήσεις αγαθών, είναι η αγροτική παραγωγή, είναι οι δυνατότητες φιλοξενίας, είναι η ανάπτυξη και η εκμετάλλευση διαφόρων περιουσιακών στοιχείων.
Το βασικό σκεπτικό της μελέτης, και με βάση αυτά τα οποία είπαμε προηγουμένως, αναπτύσσονται θεματικά οι εξής δραστηριότητες: «Ιστορία και Πολιτισμός». Οι δραστηριότητες του Πολιτισμού θα αναπτυχθούν κυρίως στην ανακτορική κτηριακή ενότητα δημιουργώντας ένα πόλο έλξης με ιστορικό και πολιτιστικό περιεχόμενο, σε απόλυτη αρμονία με το περιβάλλον και την ταυτότητα του κτήματος. Οι παρεμβάσεις οι οποίες προτείνονται εδώ είναι στην ουσία δουλειές, τα έργα, οι εργασίες τις οποίες έχουν δρομολογήσει, θα εκτελέσουν και θα συνεχίσουν να εκτελούν στο μέλλον οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού. Η ανακτορική ενότητα αποκαθίσταται και αξιοποιείται ώστε να είναι προσβάσιμη σε όλους τους επισκέπτες. Επίσης, αποκαθίστανται και αξιοποιούνται οι κήποι και τα συνοδευτικά κτίρια για χρήση καφέ, εστιατορίων, εργαστηρίων και διαφόρων εκδηλώσεων.
«Υπαίθρια άθληση και αναψυχή». Οι δραστηριότητες της υπαίθριας αναψυχής θα αναπτυχθούν στις μεγάλες δασικές εκτάσεις του κτήματος, προσφέροντας μία μοναδική εμπειρία επαφής με τη φύση σε πολλά και διαφορετικά προφίλ των επισκεπτών.
Οι παρεμβάσεις οι οποίες προβλέπονται είναι ένα πολύ μεγάλο μέρος του δάσους να μπορεί να γίνει προσβάσιμο στους επισκέπτες με τη διαμόρφωση μονοπατιών, ποδήλατα, ιππασία, περπάτημα, με τις απαραίτητες υποδομές ασφάλειας.
Οι παρεμβάσεις, λοιπόν, όπως είπα, αποσκοπούν στο να γίνει προσβάσιμο στους επισκέπτες το δάσος, να αναπτυχθούν διάφορες δραστηριότητες όπως είναι το trekking, τα βασικά παιχνίδια, η γνωριμία με το δάσος, παρατηρητήρια πανίδας και χλωρίδας, παιδικές κατασκηνώσεις, χώροι υπαίθριου αθλητισμού, και δημιουργία δασικού χωριού. Όλα αυτά είναι αναστρέψιμα.
Οι μελετητές πρότειναν και τη δημιουργία ενός γηπέδου golf με σχετική ακαδημία και ξενώνα. Αυτό ήδη χθες, σε πρώτη φάση, τουλάχιστον, αποκλείστηκε (σ.σ αρκετοί, ωστόσο, θεωρούν πως παρά τα όσα είχε πει η κ. Μενδώνη το σχετικό σχέδιο προχωρά). Θέλει ιδιαίτερες μελέτες μία τέτοια δραστηριότητα, ιδιαίτερα το golf, το οποίο είναι πάρα πολύ απαιτητικό σε νερό, και ξέρουμε ότι η Αττική σε πάρα πολλές στιγμές αντιμετωπίζει πλέον προβλήματα λειψυδρίας. Επομένως, το θέμα του golf, καταρχήν, δεν το αντιμετωπίζουμε θετικά.
«Η αγροτική οικονομία». Οι δραστηριότητες της αγροτικής οικονομίας θα αναπτυχθούν στις διαθέσιμες εκτάσεις στα κτίρια του κτήματος, αναβιώνοντας τις αγροτικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες. Οι δραστηριότητες αυτές θα έχουν κυρίως χαρακτήρα επιδεικτικό-αγροτουριστικό και θα αποτελέσουν έναν επιπρόσθετο πόλο έλξης για τους επισκέπτες. Θα αξιοποιηθεί μεγάλο μέρος των υφισταμένων κτιρίων, όπως συνέβαινε και στο παρελθόν, για τις διάφορες αγροτικές-κτηνοτροφικές δραστηριότητες, το οινοποιείο, ο ελαιώνας, αρωματικά φυτά, δασική παραγωγή. Και βέβαια, στο κομμάτι της αγροτικής ανάδειξης θα περιληφθεί και η δημιουργία του ελληνικού αμπελώνα. Είναι κάποιες συζητήσεις οι οποίες έχουν ξεκινήσει σε πολύ πρώιμη μορφή από εμάς. Στην πραγματικά, αυτό είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, που θα αναλάβει να το διαχειριστεί, με την Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Οίνου και Αμπέλου.
Ο τέταρτος τομέας είναι η έρευνα και η γνώση. Οι δραστηριότητες της έρευνας και εκπαίδευσης μπορούν να αναπτυχθούν σε υφιστάμενη και νέα δόμηση. Μιας που αναφέρω νέα δόμηση, σας επισημαίνω ότι αυτή θα είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Σε καμία περίπτωση δεν θα ξεπερνά σε όλο το κτήμα τα 3.000τ.μ., προκειμένου να υποστηριχθούν βασικές λειτουργίες των υφισταμένων κτιρίων. Οι δραστηριότητες, λοιπόν, αυτές θα αναπτυχθούν σε υφιστάμενη και νέα δόμηση, σε συναφείς με τα αντικείμενα του κτήματος τομείς, αγροτικά-περιβαλλοντικά κ.λπ., προσδίδοντας μία μονιμότητα στη χρήση του κτήματος. Σε υφιστάμενα και νέα κτίρια, ανάλογα με το τι θα επιλεγεί τελικά, θα οργανωθούν όλες οι υπηρεσίες, καθώς και η φιλοξενία ερευνητικών δραστηριοτήτων, όπως start-up επιχειρήσεων κ.λπ..
Ο πέμπτος άξονας είναι η ευεξία και η ηρεμία. Οι δραστηριότητες που αφορούν την ευεξία και την ηρεμία ολοκληρώνουν την εμπειρία του επισκέπτη, με πιο σύνθετες παρεμβάσεις και συμβάλλουν στη βιωσιμότητα και ταιριάζουν με τον συνολικό χαρακτήρα του κτήματος. Οι παρεμβάσεις θα αφορούν σε υφιστάμενα κτίρια της υποστηρικτικής ενότητας των ανακτόρων. Θα αναπτυχθούν στα κτίρια αυτά χώροι ευεξίας, φιλοξενίας, πανδοχείο δηλαδή. Σας θυμίζω ότι μέσα στο κτήμα υπήρχε το Ξενοδοχείο «Τατόιον», το οποίο από τη στιγμή που μπορεί το ίδιο το κτίριο του Τατοΐου να αναπτυχθεί και στα γειτονικά κτίρια, τα οποία είναι αρκετά μεγάλα, για παράδειγμα οι στρατώνες, μπορούν να φιλοξενήσουν ένα ξενοδοχείο υψηλών προδιαγραφών, χώρους εκδηλώσεων, καθώς και ένα υψηλών προδιαγραφών εστιατόριο.
Ο κίνδυνος: Γήπεδο γκολφ, μια κρίσιμη παράμετρος
Η δημιουργία γηπέδου γκολφ, κάτι που δεν υπήρχε στο κτήμα σε καμία φάση του, είναι ενδεικτική ότι οι εγκεκριμένες από την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ παρεμβάσεις διαθέτουν συγκεκριμένη κατεύθυνση. Επιπλέον, γίνεται σαφές ότι το Δημόσιο θα εξασφαλίσει την αναστήλωση, αναπαλαίωση, συντήρηση και λειτουργία όλων των κτηρίων, που όμως η διαχείρισή τους θα ανατεθεί σε εταιρείες, επενδυτές, φορείς και επιχειρήσεις.
Όπως περιγράφεται στο «σχέδιο Μενδώνη», και σύμφωνα με όσα αναφέρουν εκείνοι που αντιτίθενται στον σχεδιασμό του ΥΠΠΟ, «οι δραστηριότητες της έρευνας και οι υπηρεσίες εκπαίδευσης μπορούν να αναπτυχθούν σε συγκεκριμένα υφιστάμενα κτήρια κοντά στην περιοχή ‘Χωριού’ ή/και σε νέα δόμηση», δηλαδή θα έχουμε υπηρεσίες (έναντι αμοιβής) και νέα δόμηση σε έναν προστατευόμενο τόπο. Στον τομέα της «ευεξίας» διαβάζει κανείς με ενδιαφέρον: «Θα αναπτυχθούν χώροι ευεξίας (spa), ξενώνας πολυτελείας σε ιστορικού χαρακτήρα κτήρια, χώροι εκδηλώσεων, κατάστημα καλλυντικών προϊόντων του κτήματος καθώς και γαστρονομικό εστιατόριο. Επίσης εξετάστηκε η πιθανή ανάπτυξη κατοικιών συνορευόντων με το γήπεδο γκολφ (golf residences)».
Η αντίδραση του ΣΥΡΙΖΑ- Τι φοβούνται αρχαιολόγοι και οικολόγοι
Με μία εκτενή παρουσίαση στην “Αυγή” ο Μενέλαος Γκίβαλος παρουσιάζει αυτό που στην αξιωματική αντιπολίτευση θεωρούν πως προωθεί το υπουργείο Πολιτισμού: “Ένα Τατόϊ-κλαμπ”. Αναφέρει χαρακτηριστικά:
Ο κύριος στόχος του υπουργείου Πολιτισμού είναι η μεταβίβαση βασικών υποδομών και λειτουργιών στο ιδιωτικό, επιχειρηματικό κεφάλαιο. Ο δημόσιος χαρακτήρας αποβαίνει τυπικός και οι επιμέρους δραστηριότητες, υποδομές και λειτουργίες εκχωρούνται στο ιδιωτικό κεφάλαιο, μετατρεπόμενες σε ένα είδος μάρκετινγκ.
Ο τύπος ιδιωτικοποίησης, πέρα από απευθείας εκχωρήσεις, περιλαμβάνει την «υιοθέτηση» κτηρίων, εκτάσεων και δραστηριοτήτων, γεγονός που συνεπάγεται οικονομικό κέρδος για τους επιχειρηματίες και καταβολή αντιτίμου για τους επισκέπτες, το οποίο θα καθορίζεται σύμφωνα με το συμφέρον των ιδιωτών – πατρώνων. Θα πρέπει προς επίρρωση να σημειώσουμε ότι το υπόδειγμα και το «πνεύμα» της αξιοποίησης παραπέμπουν σε ανάλογες παρεμβάσεις που έγιναν στον «Αστέρα» Βουλιαγμένης, στο Ελληνικό κ.α.
β. Προβλέπεται να συνταχθεί ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο και αντίστοιχα Προεδρικά Διατάγματα που θα καθορίσουν τις χρήσεις γης και τους όρους δόμησης.
Στο σχέδιο αυτό, πέραν της διαδικασίας αναπαλαίωσης κτηρίων και αποθηκών, προβλέπονται πρόσθετες κτηριακές υποδομές εμβαδού 3.000 τ.μ., με ξενοδοχείο, μπουτίκ, spa και κατάστημα καλλυντικών (από ιδιωτική φαρμακευτική εταιρεία), υποδομές ιατρικού τουρισμού, κέτερινγκ και εστιατόριο (με τοπικά προϊόντα) και ανάλογες υποδομές για τις αγροτικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες.
γ. Η διαχείριση του όλου πλέγματος δραστηριοτήτων θα γίνει από μια Εταιρεία Ειδικού Σκοπού που θα καταρτίσει τις συμβάσεις παραχώρησης προς τους ιδιώτες.
Ο προϋπολογισμός ανέρχεται σε 130 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 50 θα δοθούν από το ταμείο ανάκαμψης(;).
Το σχέδιο που είχε αρχίσει να προωθεί ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση βρισκόταν, κατά τον κ. Γκίβαλο, σε άλλη κατεύθυνση. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει η “Αυγή”, η πρόταση είχε (και έχει) ως εξής:
Το συνολικό σχέδιο και οι αναπτυξιακοί, πολιτισμικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί στόχοι του ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. για την αξιοποίηση του κτήματος Τατοΐου
Πρώτο και μεγάλο ψέμα της υπουργού Πολιτισμού: Ο ΣΥΡΙΖΑ εγκατέλειψε το κτήμα Τατοΐου λόγω ιδεοληψίας και δεν είχε καμιά άποψη.
Αντίθετα με τη σκόπιμα επιλεκτική απώλεια μνήμης τής Λίνας Μενδώνη (που διατελούσε επί μακρόν γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού), την περίοδο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ συστάθηκε ομάδα συνεργασίας με συναρμόδια υπουργεία και προέκυψε Κοινή Υπουργική Απόφαση για τη συνολική αξιοποίηση του κτήματος το 2015.
Αυτή η Κοινή Υπουργική Απόφαση αναφέρεται σε ένα «Μητροπολιτικό Πάρκο Τατοΐου Ελεύθερης Πρόσβασης» (πρώην βασιλικό κτήμα Τατοΐου) δίνοντας το στίγμα και το πνεύμα μέσα από τον ίδιο τον τίτλο. Επακριβώς όριζε: «Επιτρέπεται η κατασκευή παρατηρητηρίων της αγρίας φύσης, περιβαλλοντικής και ιστορικής ενημέρωσης, καθώς και η οργάνωση και διαμόρφωση χώρων αναψυχής, χώρων δασικού παιχνιδιού, μονοπατιών, ποδηλατικών διαδρομών, υπαίθριων χώρων ανάπαυσης, η διαμόρφωση χώρων εισόδου, η διαμόρφωση και λειτουργία χώρων στάθμευσης και βοηθητικών χώρων στις προβλεπόμενες εκτάσεις». Όπως γίνεται φανερό, οι δραστηριότητες και οι λειτουργίες δεν απευθύνονται σε καταναλωτικό κοινό, αλλά στον πολίτη και στην εξυπηρέτηση των πολιτιστικών – εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικών αναγκών του, δίχως καταβολή αντιτίμου.
Στη μουσειακή ενότητα, που είχε κομβικό ρόλο, επισημαίνεται ότι «επιτρέπονται μουσεία και συνοδευτικές χρήσεις (όπως γραφεία, πωλητήριο, καφέ – εστιατόριο, αίθουσα συνεδριάσεων) και χώροι λατρείας. Στα κτήρια της ενότητας είναι δυνατή η φιλοξενία εκδηλώσεων και εκθέσεων συμβατή με τις χρήσεις του Πάρκου Θεματολογίας». Άλλωστε η κείμενη νομολογία, που είναι προαπαιτούμενη, δεν αφήνει περιθώρια αυτοσχεδιασμών ή φαβοριτισμού σε οποιονδήποτε αποσκοπεί σε ίδιο όφελος.
Ο καθορισμός δραστηριοτήτων χωρίζεται σε τρεις ζώνες που προβλέπουν αντίστοιχα: 1. Καλλιέργειες, 2. κτηνοτροφία και 3. υπαίθριους χώρους για δημιουργικό παιχνίδι και αναψυχή, παρατηρητήρια, θεματικό χώρο σιδηροδρόμων, κήπο και άλσος των ανακτόρων και, τέλος, αλέες. Δεν υπάρχει πρόβλεψη εισιτηρίου πλην του μουσείου, δηλαδή η πρόσβαση και η συμμετοχή δεν απαιτούσαν πληρωμή αντιτίμου σε όλη την έκταση και τα κτήρια του κτήματος. Αναφορικά με τη βιωσιμότητα, είχε προβλεφθεί η πώληση προϊόντων με την επωνυμία Κτήμα Τατοΐου (ό,τι παρήγαγε στο παρελθόν, όπως λάδι, μέλι, κρασί, γαλακτοκομικά κ.ά.), καθώς και μικροί και διακριτικοί χώροι εστίασης.
Καταληκτικά, η ΚΥΑ του ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο με γνώμονα την προστασία της φύσης, της γνώσης του παρελθόντος, της διάχυσης γνώσεων γύρω από το φυσικό περιβάλλον που επιτρέπει τη συμμετοχή των πολιτών στο πολιτιστικό απόθεμα και την ιστορική μνήμη. Ο φορέας διαχείρισης που θα προέκυπτε θα διασφάλιζε τη νομιμότητα, την προστασία και την ανάπτυξη του κτήματος και την οικονομική διαφάνεια. Αξίες και καλές δημοκρατικές πρακτικές που δεν εμπεριέχονται στο διαφημιστικού τύπου φυλλάδιο της «Μελέτης Μενδώνη».
Η ιστορία του Τατοϊου (βικιπεδια)
Στην σημερινή τοποθεσία των ανακτόρων πιστεύεται ότι βρισκόταν η Αρχαία Δεκέλεια, δήμος των Μεσογείων της αρχαίας Αθήνας ενώ αρκετούς αιώνες αργότερα, επί Τουρκοκρατίας, το Τατόι υπήρξε οθωμανικό τσιφλίκι μαζί με τα γειτονικά του Μαχούνια και του Λιόπεσι. Μετεπαναστατικά τα τσιφλίκια αγοράστηκαν από τον Φαναριώτη ευγενή Αλέξανδρο Καντακουζηνό, για να καταλήξει, τελικώς, στον σύζυγο της θυγατέρας του, Ελπίδας, Σκαρλάτο Σούτσο.
Το 1871, ύστερα από παρότρυνση του Ερνέστου Τσίλλερ, ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ αγόρασε το κτήμα, συνολικής έκτασης 20.000 στρεμμάτων, από την οικογένεια Σούτσου αντί τριακοσίων χιλιάδων (300.000) δραχμών.[1] Αν και ο Τσίλλερ προσδοκούσε να κατασκευάσει ένα τεράστιο ανακτορικό συγκρότημα, ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ επιθυμούσε να αποκτήσει ένα κτήμα αναψυχής παρά ένα ακόμα ανάκτορο.
Γι’ αυτό το λόγο ο Τσίλλερ σχεδίασε ένα απλό διώροφο σπίτι ελληνοελβετικού ρυθμού, με δίρρικτη στέγη, το οποίο παραδόξως προοριζόταν όχι ως ανάκτορο αλλά ως βασιλικός ξενώνας, χρήση για την οποία ουδέποτε διατέθηκε. Το πρώτο αυτό κτήριο περατώθηκε το 1874 και χρησίμευσε ως η πρώτη εξοχική κατοικία της βασιλικής οικογένειας. Οι αυξανόμενες, όμως, ανάγκες της βασιλικής οικογένειας με την έλευση νέων μελών ανάγκασαν τον Γεώργιο Α΄ να ανεγείρει μια νέα εξοχική κατοικία αγγλικού τύπου. Γι’ αυτό τον λόγο επιλέχθηκε ο αρχιτέκτονας Σάββας Μπούκης, ο οποίος και εστάλη στη Ρωσία προκειμένου να αποτυπώσει μια αγροικία αγγλικού τύπου, έργο του άγγλου αρχιτέκτονα Adam Menelaus, στο συγκρότημα ανακτόρων του “Πέτερχοφ” που ανήκε στον τσάρο Αλέξανδρο Β΄, θείο της βασίλισσας Όλγας.[2] Έτσι το 1884 άρχισε η κατασκευή του νέου ανακτόρου, συνολικού εμβαδού 1.100 τ.μ.[2]
Στα τέλη του 19ου αιώνα κατασκευάστηκε μια σειρά κτισμάτων που θυμίζουν αγροτικούς οικισμούς της δυτικής Ευρώπης. Παράλληλα κατασκευάστηκε μια σειρά βοηθητικών κτιρίων όπως το σχολείο των βασιλοπαίδων, το διευθυντήριο, το ξενοδοχείο, η οικία Στούρμ, η κατοικία του δασκάλου λύντερς κ.α.
Tο 1898, έπειτα από διαδοχικές αγορές, αλλά και με την παραχώρηση στον Βασιλέα από τη Βουλή ως ιδιωτική περιουσία του πρώην εθνικού κτήματος Μπάφι, το Τατόι απέκτησε τη μέγιστη έκτασή του: 47.427 στρέμματα. Σε σχέση με τα 250.000 στρέμματα που κατείχε η οικογένεια Σούτσου και τα 300.000 του Ανδρέα Συγγρού το κτήμα του Βασιλέως δεν ήταν το μεγαλύτερο στην Αττική. Ως κτήμα αναψυχής ήταν, αντιθέτως, το πρώτο στην Ελλάδα.
Παράλληλα με τη στρεμματική του μεγέθυνση, προχώρησε δραστήρια η οργάνωση της διαχείρισής του και η ανάπτυξη της υποδομής του. Στα έργα αυτά, απολύτως πρωτοπόρα στην Ελλάδα της εποχής, προϊστάμενος ήταν ο Χανς Λουδοβίκος Μύντερ (Hans Ludvig Münter)1, Δανός δασολόγος και φιλέλληνας, καθώς και, στη συνέχεια, ο διάδοχός του στη διεύθυνση του κτήματος Ότο Βάισμαν (Otto Weismann)2. Πρώτα από όλα, όμως, το Τατόι είναι το προσωπικό δημιούργημα του Γεωργίου Α΄, που το σχεδίασε ως ένα κτήμα αναψυχής στο οποίο κυρίαρχο λόγο θα έχει το δάσος και δευτερεύοντα τα οικοδομήματα, προς μεγάλη απογοήτευση του Ερνστ Τσίλλερ, ο οποίος αρχικά εξέλαβε τον Γεώργιο ως έναν άλλο Λουδοβίκο της Βαυαρίας, και ήταν ο αρχιτέκτων της πρώτης βασιλικής κατοικίας.
Κατοικία
Το νέο σπίτι πρωτοκατοικήθηκε από τον Γεώργιο το 1889, αμέσως δηλαδή μετά τον γάμο του Διαδόχου Κωνσταντίνου, στον οποίον αφέθηκε η χρήση του παλιού σπιτιού. Μέχρι το τέλος του 19ου αι. το Τατόι είχε αποκτήσει δύο ναούς – Προφήτη Ηλία (1873) και Αναστάσεως (1899) – ένα υπασπιστήριο, μερικές οικίες για αυλικούς υπηρεσίας, ένα τηλεγραφείο, την κατοικία του διευθυντή, τρία συγκροτήματα εργατόσπιτων, ένα οινοποιείο, ένα βουτυροκομείο, τρεις στάβλους, αποθήκες, εργαστήρια και καταλύματα για τη Φρουρά. Ο παλιός ανεμόμυλος μετατράπηκε σε πύργο, μέσα στον οποίο διαρρυθμίστηκε ένα αρχαιολογικό μουσείο με τα ευρήματα των μικροανασκαφών στην περιοχή.
Το Τατόι είχε επίσης αποκτήσει 400 χιλιόμετρα οδικού δικτύου/αλεών, γέφυρες, άρτιο σύστημα υδροδότησης και πυρασφάλειας, καθώς και δύο μικρές τεχνητές λίμνες, τη Χήνα και την Κιθάρα. Δεδομένου ότι το διέσχιζε ο δημόσιος δρόμος της Χαλκίδας, το κτήμα είχε το χάνι του για τους περαστικούς. Απέκτησε επίσης ένα ξενοδοχείο, το «Τατόιον», που διαφημιζόταν στους ευρωπαϊκούς τουριστικούς οδηγούς της εποχής. Αρχιτέκτων της περιόδου αυτής ήταν ο Αναστάσιος Μεταξάς. Στα 1880, ο λόφος του Παλαιοκάστρου δεχτηκε το πρώτο του μνήμα (της Πριγκίπισσας Όλγας, που πέθανε σε ηλικία έξι μηνών), τριάντα τρία χρόνια προτού ενταφιασθεί εκεί, σε τάφο απέριττο, ο Γεώργιος Α΄.
Την πρώτη δεκαετία του 20ού αι. κτίστηκαν οι πέτρινοι στρατώνες, στα δε 1913/14, επί Κωνσταντίνου Α΄, το κτίριο του προσωπικού. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι παράλληλα με τον εξελληνισμό της Δυναστείας, το Τατόι έχανε την αρχική αισθητική του ομοιογένεια και οπωσδήποτε, όλο και πιο πολύ, τον βόρειο χαρακτήρα του.
Η μεγάλη πυρκαγιά του 1916 σηματοδότησε το τέλος της χρυσής εποχής. Κάηκε το μεγαλύτερο μέρος του δάσους, κάηκαν κατά εκατοντάδες τα ελάφια που ο Γεώργιος είχε εισαγάγει από την Ουγγαρία, οι ανακτορικοί στάβλοι, ο ναός του Προφήτη Ηλία, το μουσείο, το παλιό ανάκτορο.
Η ταραγμένη πολιτικά περίοδος που ακολούθησε δεν επέτρεπε την άμεση ανασυγκρότηση. Αυτή πραγματοποιήθηκε στα χρόνια της Α΄ Αβασίλευτης Δημοκρατίας, χάρη στη φροντίδα όλων των διαδοχικών κυβερνήσεων, χάρη επίσης στην επίβλεψη και την ικανότητα του νέου διευθυντή Βασιλείου Δρούβα (1925-1961). Στα χρόνια περί το 1930, κτίστηκε το συγκρότημα κατοικιών και εργαστηρίων, γνωστό ως μάνδρα, όπως επίσης και ο σταθμός χωροφυλακής. Η παλινόρθωση της μοναρχίας πρόσθεσε μεν στο κτήμα το κομψό διευθυντήριο, το μαυσωλείο και τα διάσπαρτα πέτρινα φυλάκια της Φρουράς, τραυμάτισε όμως βάναυσα την ίδια την έπαυλη, στη μεγάλη επισκευή των ετών 1937-39. Αρχιτέκτονες της περιόδου αυτής ήταν ο Αναστάσιος Μεταξάς, ο Εμμανουήλ Λαζαρίδης και ο Κωνσταντίνος Σακελλάριος.
Ακολούθησαν τα δύσκολα χρόνια της κατοχής, όπου ο Δρούβας ακροβατούσε ανάμεσα στον κατακτητή και το αντάρτικο της Πάρνηθας για να σώσει το κτήμα. Η πίεση του «βουνού» αυξήθηκε το καλοκαίρι του 1944. Στο διάστημα του φθινοπώρου οι λεηλασίες πλήθυναν, ώσπου καταλύθηκε στο Τατόι κάθε αρχή. Στη διάρκεια των Δεκεμβριανών το κτήμα και η έπαυλη διαλύθυκαν πλήρως και η μικρή κοινωνία του θρηνεί τα δικά της θύματα του Εμφυλίου που ξεκινούσε. Το καλοκαίρι του 1945 το κτήμα κάηκε ξανά. Τα κίνητρα ήσαν σαφώς πολιτικά.
Έτσι το Τατόι ξεκίνησε το 1946 και πάλι από το σημείο μηδέν. Για να αντισταθμίσει την απώλεια εσόδων από την καταστροφή του δάσους, ο Δρούβας έδώσε έμφαση στην παραγωγή κρασιού και στα γαλακτοκομικά προϊόντα. Στα 1952 κτίστηκε το κομψό νέο βουστάσιο, τα προϊόντα του οποίου, όπως εν γένει τα προϊόντα του κτήματος, διατίθονταν προς πώληση σε ξενοδοχεία, νοσοκομεία, ιδρύματα και στρατόπεδα. Αρχιτέκτονες της περιόδου αυτής ήταν ο Κ. Γκίνης και ο Αλ. Μπαλτατζής.
Από το τέλος του 1948 εγκαταστάθηκε στην έπαυλη μονίμως η βασιλική οικογένεια, που την κατοίκησε αδιαλείπτως ως το πρωί του Αντικινήματος κατά της Χούντας, στις 13 Δεκεμβρίου 1967.